هنگام تکوین نهایی ساختمان مغز و نخاع، حین فرایند رشد و تمایز طبیعی بین دو اندام، فضاهایی داخل مغز و نخاع باقی می ماند که توسط لوله عصبی کامل پر نشدند. به فضاهای موجود در مغز “بطن های مغزی (Brain ventricles)” و به مجاری مرکزی در نخاع “اپاندیم (Ependyma)” گفته می شود. این فضاها، توخالی نیستند بلکه با مایع مغزی-نخاعی پر شدند.

بنابراین هم در سطح مغز/نخاع و هم درون فضاهای مغز/نخاع، مایع مغزی-نخاعی (Cerebro Spinal Fluid) وجود دارد. مهم ترین کارکرد این مایع، ضربه گیری مغز است (فشار حاصل از شدت ضربه در محل اصابت را کاهش داده و آن را در همه قسمت ها پخش می کند).

فضاهای بطنی مغز (ventricular spaces of the brain):

ساختمان مغز در شرایط طبیعی دارای 4 فضای بطنی است:

2 بطن طرفی (lateral ventricle) که بزرگترین فضاهای بطنی موجود در مغز (نسبت به دو بطن دیگر) هستند. هر بطن طرفی در یکی از نیمکره ها قرار دارد و گستره بسیار زیادی را به خود اختصاص می دهد. مجموعه 3 شاخ برای یک بطن طرفی (بخش های شاخی شکل در بطن های طرفی) به صورت بخش شاخ مانند به سمت جلو (شاخ جلویی)، بخش شاخ مانند عقب (شاخ خلفی) و شاخ مانند پایین مغز (شاخ تحتانی) هستند.

فضای بین بطن های طرفی، بطن سوم (third ventricle) را تشکیل می دهد (فقط یک بطن سوم در مغز وجود دارد).

فضای زیر بطن های طرفی، بطن چهارم (fourth ventricle) را تشکیل می دهد (فقط یک بطن چهارم در مغز وجود دارد).

باریکه کوچکی (کانال جوی مانندی)، بطن سوم و چهارم را به یکدیگر مرتبط می کند که به “مجرای قنات مغزی یا سیلویوس (Sylvius)” معروف است.

• ** فضای موجود در هر نیمکره مغزی telencephalon همان بطن جانبی/طرفی است.
• ** فضای موجود در diencephalon همان بطن سوم است.
• ** فضای موجود در مغز میانی همان مجاری سیلویوس است.
• ** فضای موجود در مغز خلفی rhombencephalon همان بطن چهارم است.

امتداد بطن های مغزی درنهایت به مجرای مرکزی نخاع می رسند که داخل بطن های مغزی و مجاری نخاع با مایع مغزی-نخاعی (Cerebrospinal Fluid؛ CSF) پر شده اند.