بسیاری از کارکردهای مغز با مشارکت و همکاری دو نیمکره به اجرا گذاشته می شوند و همزمان به ایفای نقش می پردازند. این ارتباطات بین دو نیمکره از طریق رابط های نیمکره های مغزی صورت می گیرد؛ یکی از این روابط (عمده ترین و بزرگ ترین رابط) جسم پینه ای (Corpus Callosum) است. رابط دیگر، اطلاعات دو سویه را از طریق فیبرهای میلین دار (ماده سفید) برای مبادله اطلاعات در اختیار دو نیمکره می گذارد. رابط بعدی، ساختمان مثلث مغزی (Fornix) (یا رابط سه گوش است؛ علت نامگذاری آن به سبب شکل مثلثی با برش dorsal است) و درنهایت، ساختار رابط قدامی/پیشین (anterior commissure) می باشد.

• * سطح نیمکره های مغزی، قشر مغز (قشر خاکستری مغز) است.

پرده شفاف (septum pellucidum) صفحه ای بسیار شفاف، پرده ای قائم، محدود به جسم پینه ای و مثلث مغزی در حد فاصل بین دو بطن طرفی جهت تفکیک کردن دو بطن طرفی از یکدیگر وجود دارد.

در مجاورت جسم پینه ای، ناحیه قشری (cortical)، دور تا دور جسم پینه ای را احاطه کرده، به موازات جسم پینه ای در مقایسه با سایر نواحی مجاور قشر مغز، چین خوردگی این بخش کمتر است و این ناحیه قشری اصطلاحاً از نظر تکاملی “قشر باستانی مغز (Paleo Cortex)” نامیده می شود که در سایر جانداران نیز وجود دارد؛ هرچه مرتبه تکاملی جاندار پایین تر باشد، وسعت آن بیشتر است.

نام معروف دیگر این ناحیه، قشر لیمبیک (Limbic C.) می باشد. مجموعه ای از ساختارهای بسیار مرتبط با هم را دستگاه لیمبیک (Limbic System) گویند که در حاشیه، نسبت به سایر ساختارهای ناحیه قشری (اطراف جسم پینه ای) قرار دارند.

قشر باستانی، زیر میکروسکوپ به صورت سه لایه قابل رؤیت است. سایر نواحی غیر باستانی مغز “قشر نوین (NeoCortex)” نامیده می شوند که قشر باستانی را احاطه می کنند (نواحی چین خورده تر). در انسان، ضخامت قشر نوین بیشتر (6 لایه مختلف) است.

Diencephalon از دو طرف توسط ساختمان های تالاموس دربرگرفته شده است. هر دیواره آن با یک تالاموس و یک رابط بهم متصل شده است (رابط دو تالاموس).

قسمت جلویی-تحتانی بطن سوم با ساختاری زیر تالاموس، محدود به هیپوتالاموس محصور شده است. قسمت عقب-خلفی بطن سوم، محدود به غده پینه آل/صنوبری (pineal gland) است که هورمون ملاتونین (Melatonin) معروف به هورمون تاریکی را ترشح می کند و در تنظیم چرخه های خواب و بیداری نقش دارد که به صورت دارو برای بهبود اختلالات چرخه ها مصرف می شود.

سقف بطن سوم، محدود به مثلث مغزی و قسمت عقب-پایین بطن سوم، محدود به مغز میانی است.

اجسام پستانی (mammillary bodies) در پایین دیانسفال قرار دارند.

غده هیپوفیز (Pituitary gland/ hypophysis) (غده درون ریز) با ساقه ای به مغز متصل می شود؛ هیپوفیز دو بخش در ساختمان خود دارد که بخشی از آن در امتداد قسمتی از دیانسفال (ادامه هیپوتالاموس)، در مجاورت هیپوتالاموس و بخش خلفی آن معروف به “هیپوفیز عصبی” را تشکیل می دهد.

Mesencephalon، مغز میانی، از نظر تشریحی، از جلو به عقب (قدام به خلف) دارای 3 بخش است:

1. پایک مغزی (cerebral peduncle) که در هر نیمکره یکی قرار دارد؛ پشت آن مجرای بسیار باریکی به نام…

2. قنات/مجرای سیلویوس (aqueduct of Sylvius) است که بطن سوم را به چهارم مرتبط می کند. پشت آن،…

3. ساختارهای برجستگی چهار قلو/گانه (2 تا در هر نیمکره) قرار دارند؛ 2 برجستگی فوقانی در بازتاب های بینایی و 2 برجستگی تحتانی در بازتاب های شنوایی نقش دارند.

Metencephalon، دو ساختار عمده، پل مغزی (Pons) و مخچه (Cerebellum) را دارا می باشد که فضای بطن چهارم بین این دو ساختار از طریق مجرای سیلوین به بطن سوم منتهی می شود.

Myelencephalon، ساختار بصل النخاع را می سازد.

* تنه مغزی (ساقه مغز) شامل بصل النخاع، پل مغزی و مغز میانی است.