هسته های قاعده ای(Basal ganglia)

بصورت زوج یا دو طرفه در ساختمان مغز انسان در حوزه فعالیت حرکتی نقش دارند و نه در جنبه های حسی؛ اما در پرندگان علاوه بر جنبه حرکتی، در جنبه های حسی نیز به ایفای نقش می پردازند اما در مجموع با تنظیم حرکات مرتبطند.

فعالیت یا اقدام حرکتی حاصل هماهنگی قشر حرکتی (که از سطح قشری مغز شروع می شود) با مشارکت بخش های فراوان مغز مانند مخچه، عقده های قاعده ای و تالاموس می باشد؛ این موضوع نشان دهنده ضرورت همکاری بخش های مختلف مغز است.

کاربرد هسته های قاعده ای در علوم شناختی:

زبان بدن فرد، مخالف یا موافق با گفتار وی (گویاتر از زبان گفتار) و قابل اعتمادتر از کلام صرف او است؛ تغییرات حرکتی بدن در دگرگونی های شناختی مشهود هستند. نوع ژست، نگاه، راه رفتن و… (ارتباطات غیر کلامی و ناخودآگاه) فرد برمبنای پردازش اولیه عملکرد شناختی او سخن می گویند! این امر، اهمیت حرکات ظاهری یا فیزیکی و تغییرات عملکردهای داخلی (ازجمله ضربان قلب، تنفس و…) را با رویکرد شناختی نشان می دهد.

.

هشدار!!!!!

گانگلیون (Ganglion): محل تجمع اجسام سلولی در خارج از دستگاه عصبی است و با basal ganglia (عقده های قاعده ای) فرق می کند. این مورد، استثنایی در نامگذاری است!

عقده های قاعده ای به سبب نوع ساختمان و ویژگی اَشکال آنها، نامگذاری شده اند؛ ساختار دو طرفه ای در مغز دارند که بصورت زوج در مجاورت تشریحی سیستم لیمبیک قرار دارند.

سه نوع ساختمان عقده های قاعده ای:

1. هسته دُم دار (Caudate nucleus)؛ بخش کشیده و امتدادیافته آن، شبیه دُم است که قسمت انتهایی همچنان ادامه دارد اما قسمت قدامی آن، متسع تر و وسیع تر است برخلاف بخش خلفی (دُمی شکل) که حالت کشیده دارد.

2. پوتامن (Putamen)؛ ساختار صدفی شکل، در مجاورت هسته دُم دار است.

• *** مجموعه هسته دُم دار و پوتامن (دو بخش از عقده های قاعده ای) را “جسم مخطط (corpus striatum)” گویند.

3. در مقایسه با دو ساختار قبلی، ساختمان بخش سوم، روشن تر و تقریباً کروی شکل است که اصطلاحاً “کُره رنگ پریده (Globus pallidus)” نامیده می شود که پالیدوم (Pallidum) نیز خوانده می‌شود و خود دارای دو بخش (داخلی و خارجی تر) است که اهمیت آن، صرف حوزه حرکتی است.

• ** آسیب عقده های قاعده ای مغز، سندروم و اختلالاتی را در حوزه حرکتی به دنبال دارد.

در مجاورت عقده های قاعده ای، ساختارهای عمقی مغز مانند تالاموس ها (خارج آن)، وضعیت پیرامونی را تحت کنترل دارند.